Δεν θυμάστε όλα όσα διαβάζετε;

Μας απασχολεί και μας προβληματίζει συχνά -είτε πρόκειται για εμάς τους ίδιους είτε για άτομα του περιβάλλοντός μας- ως μαθητές / φοιτητές, «δασκάλους», ομιλητές αλλά και ως απλώς  αναγνώστες, το ότι διαβάζουμε μεν κάτι που μας ενδιαφέρει -αναγνώσματα με τη μορφή μαθημάτων, γνώσεων, πληροφοριών κ.ο.κ.- αλλά, αργότερα, διαπιστώνουμε πως δεν μας είναι καθόλου εύκολο να το θυμηθούμε...

      Αν και δεν πιστεύω στα διάφορα «trikcs» ως «...δια πάσαν νόσον, μαγικές συνταγές» και στις συμβουλές - «passe partout», κατανοώ ωστόσο, την -κατά περίπτωση και όχι γενικώς- ανάγκη αναφοράς και καταφυγής σε δεδομένα που θα μπορούσαν μεν να εκληφθούν ως τέτοια, έχουν όμως ήδη αξιολογηθεί από μέρους μου με κάποιας μορφής «δοκιμές» ή/και προέρχονται από «αξιόπιστες πηγές». Έτσι, στο κείμενο που ακολουθεί, κυριαρχεί το σαφές ερώτημα:  

«...υπάρχει τρόπος να θυμάται κανείς αυτά που μελετά / διαβάζει;», 

...στο οποίο όμως ερώτημα, δεν μπορεί -κατά την άποψή μου- να υπάρξει σαφής και, κυρίως, εξατομικευμένη απάντηση. ...Δεν είμαστε όλοι ίδιοι, δεν βιώνουμε όλοι τις ίδιες συνθήκες, με «...μια δεύτερη ματιά...» όμως, μπορεί και να προκύψει  «κοινός τόπος». Συνεπώς, εάν σας απασχολεί το εν λόγω ερώτημα, «δοκιμάστε» κι εσείς προσωπικά τις παρακάτω προτάσεις -φέρνοντάς τις στα «μέτρα σας» στον βαθμό που προσφέρεται ή το χρειάζεστε στην περίπτωσή σας- κι εύχομαι να σας είναι χρήσιμες... 

«9 tricks για να θυμάστε όλα όσα διαβάζετε»*.

 Ένας μαθητής, χρήστης του "Quora"** (εδώ)  ρώτησε πρόσφατα: 

«Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να αποστηθίζει ή να θυμάται κάποιος                      αυτά που μελετά / διαβάζει;». 

Από τις απαντήσεις πλήθους ανθρώπων -χρηστών του "Quora"- με βάση τις προσωπικές τους εμπειρίες αλλά και έρευνες, το "Business Insider" (εδώ) «φίλτραρε» κάποιες με τη γνώμη ειδικών - εμπειρογνωμόνων, και ως καταστάλαγμα σχετικά με το παραπάνω ερώτημα, προτείνει τις παρακάτω  εννέα τεχνικές για το πώς θα μπορούμε να ανακαλούμε όσο γίνεται περισσότερα πράγματα από όσα διαβάζουμε, είτε πρόκειται για επιστημονικά ή σχολικά βιβλία, είτε για μυθιστορήματα, είτε απλώς για άρθρα ειδήσεων:

1. Αρχικά, να διαβάζουμε ακροθιγώς ολόκληρο το κείμενο:
Σύμφωνα με τον καθηγητή νευροεπιστήμης B. Klemm, (εδώ) πρόκειται για στρατηγική τεχνική διατήρησης των πληροφοριών. Η ιδέα εδώ δεν είναι να παραλείψουμε την όλη διαδικασία της ανάγνωσης (δηλ. του να διαβάσουμε ολόκληρο το κείμενο), αλλά να «ξαφρίσουμε» πρώτα το κείμενο με μια «επιφανειακή» ανάγνωση εντοπίζοντας εκ των προτέρων τα σημαντικά του θέματα και «λέξεις-κλειδιά», ώστε να ξέρουμε τι να περιμένουμε όταν στη συνέχεια το διαβάσουμε σε βάθος. Η εξοικείωση με τα γενικά θέματα, σύμφωνα με τον Klemm θα κάνει ευκολότερο το να θυμόμαστε, αργότερα, τα επιμέρους στοιχεία.

    
2. Να κρατάμε σημειώσεις σε κάθε σελίδα:   
«Ποτέ να μην διαβάζουμε χωρίς μολύβι»... ...Υπογραμμίζουμε προτάσεις που  μας είναι δυσνόητες, ενδιαφέρουσες ή σημαντικές. Τραβάμε γραμμές κατά μήκος σημαντικών παραγράφων ή σχεδιάζουμε διαγράμματα για τη δομή των βασικών ιδεών...
      
3. Να ρωτάμε στον εαυτό μας σχετικά με το περιεχόμενο:   
Η I. Spielman (εδώ) προτείνει «αλληλεπίδραση» με το κείμενο, ήτοι να υποβάλουμε ερωτήσεις στον εαυτό μας όσο προχωρούμε στο διάβασμα του κειμένου. Για παράδειγμα, διαβάζοντας κάποιο βιβλίο, το ερώτημα μπορεί να είναι τόσο απλό όπως: «Ποια είναι η βασική ιδέα αυτής τής ενότητας;».
    
4. Να αποτυπώνουμε - διασυνδέουμε/συσχετίζουμε - επαναλαμβάνουμε:  
Η μνήμη είναι μια τριπλή διαδικασία (εδώ):
α. Το πρώτο μέρος είναι η εντύπωση: Μπορούμε να βελτιώσουμε την εντύπωση που μας κάνει ένα κείμενο με το να απεικονίσουμε στο μυαλό μας την κατάσταση -ή να φανταστούμε τον εαυτό μας να παίρνει μέρος στα γεγονότα- που περιγράφει. 
β. Το δεύτερο μέρος είναι η διασύνδεση: δηλαδή η σύνδεση αυτού που διαβάζουμε με κάτι που γνωρίζουμε ήδη. Για παράδειγμα, ίσως κάποιος από τους χαρακτήρες που αναφέρονται σ' ένα κείμενο να έχει ίδιο όνομα με κάποιον φίλο μας. 
γ. Το τρίτο μέρος είναι η επανάληψη: Όσο πιο πολλές φορές διαβάζουμε κάτι, τόσο ισχυρότερη θα είναι η μνήμη μας γι αυτό. Αν δεν θέλουμε όμως να ξαναδιαβάζουμε -ξανά και ξανά- απ' την αρχή ολόκληρο το βιβλίο, μπορούμε να επισημάνουμε κάποια ενδιαφέροντα σημεία του στα οποία θα μπορούμε να ανατρέχουμε επαναλαμβάνοντας εκείνα.
   
5. Να μοιραζόμαστε τις πληροφορίες με άλλους:   
Η συζήτηση γύρω από αυτά που διαβάζουμε είναι ένας χρήσιμος τρόπος επεξεργασίας του νέου υλικού (εδώ). Μπορούμε λοιπόν να προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε και σε άλλους τι θεωρούμε πως μάθαμε από όσα διαβάσαμε, κι όταν διαπιστώνουμε πως δεν το καταφέρνουμε, ανατρέχουμε στο κείμενο και το ξαναδιαβάζουμε. 
   
6. Να διαβάζουμε φωναχτά:   
Ο ψυχολόγος A. Markman,Ph.D. (εδώ) λέει πως το να διαβάζουμε δυνατά προς τον εαυτό μας, μας βοηθά να καταλάβουμε και να θυμόμαστε ποιοτικότερα όσα διαβάσαμε. ...Οι προτάσεις που τις διαβάζουμε φωναχτά ή ακόμη και ψιθυρίζοντας, ξεχωρίζουν. Θυμόμαστε την αναπαραγωγή και την ακρόαση, οπότε η μνήμη για αυτές είναι διαφορετική απ' ότι των λέξεων που διαβάζουμε απλώς «με τα μάτια». Ωστόσο, επισημαίνεται πως αυτή η τεχνική λειτουργεί καλλίτερα σε περιπτώσεις που αυτά που πρέπει να αποστηθίσουμε είναι λίγα.
    
7. Να επιδιώκουμε να διαβάζουμε κείμενα σε έντυπη μορφή:   

Οι e-readers, (βοηθώντας να αποφεύγουμε «έναν τόνο βιβλία»), είναι πολύ διαδεδομένοι και πλέον μπορούμε να κάνουμε download σχεδόν τα πάντα μέσω διαδικτύου. Ωστόσο, οι έρευνες υποστηρίζουν (εδώ), πως θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την μνήμη μας***. Σύμφωνα με μια από αυτές, από τους αναγνώστες μιας ιστορίας από ένα χαρτόδετο βιβλίο και της ίδιας από μια οθόνη, αυτοί με το βιβλίο είναι σε καλύτερη θέση στο να θυμούνται περισσότερες λεπτομέρειες (λχ: τη χρονολογία της ιστορίας). Αυτό συμβαίνει, (λέει η επικεφαλής της έρευνας A. Mangen, Ph.D.), ίσως επειδή το πλήθος των σελίδων χαρτιού στα χέρια μας δημιουργεί μια «χειροπιαστή αίσθηση προόδου» που σε μια οθόνη δεν νιώθουμε. (είναι όμως πιθανό, οι πιο εξοικειωμένοι με την ανάγνωση «on-line» να μην έχουν αυτό το πρόβλημα.)  Με άλλη έρευνά της (εδώ), η Mangen διαπίστωσε πως, οι μαθητές Γυμνασίου έχουν καλύτερες επιδόσεις σε τεστ κατανόησης ανάγνωσης όταν έχουν διαβάσει ένα κείμενο εκτυπωμένο, απ' όταν το έχουν διαβάσει σε οθόνη.

    
8. Να διαβάζουμε «ακανόνιστα»:    
Ο καθηγητής επιστήμης υπολογιστών B.Y. Zhao θεωρεί (εδώ), «σπατάλη χρόνου» το να προσπαθούμε να απομνημονεύσουμε όλα όσα διαβάζουμε σε κάθε σελίδα και συμβουλεύει να μαθαίνουμε «άνισα / ακανόνιστα». «...Μην προσπαθείτε να απομνημονεύσετε τα πάντα εξ ίσου καλά, αλλά να επικεντρωνόσαστε στις βασικές έννοιες που διέπουν τα υπόλοιπα. Αν αφιερώσετε τον χρόνο σας στο να μάθετε το πιο σημαντικό τμήμα ή ιδέα, τότε ίσως αυτό θα μπορεί να σας υπενθυμίσει κι άλλα τμήματα μέσω του συσχετισμού ή της παραγωγικής λογικής...» υποστηρίζει.
    
9. Να χρησιμοποιούμε τεχνικές σημειώσεων όπως η προτεινόμενη από το «Cornell University»:  
Η τεχνική σημειώσεων του Cornell (εδώ),  αφορά σε πέντε βασικά σημεία: 
Καταγραφή: Κρατάμε σημειώσεις σχετικά με το τι διαβάζουμε. 
Ερωτήσεις: Διατυπώνουμε σχετικές ερωτήσεις, βασισμένες στις σημειώσεις που κρατήσαμε. 
Αφήγηση: Καλύπτουμε τις σημειώσεις μας και προσπαθούμε να απαντήσουμε στις ερωτήσεις που διατυπώσαμε πριν.
Αντικατοπτρισμός: Συλλογιζόμαστε βαθύτερα τα όσα διαβάσαμε. 
Αναθεώρηση: «Φρεσκάρουμε» -για τουλάχιστον ένα δεκάλεπτο την εβδομάδα- τη μνήμη μας από τις σημειώσεις μας.
--- 
*  uk.businessinsider.com (πρόσβαση: 27.12.2016/20:30).
** Γνωστός ιστότοπος με επίκεντρο διάφορα ερωτήματα χρηστών τα οποία απαντούν οι υπόλοιποι χρήστες επίσης.
***Η έρευνα δείχνει την ανάγνωση στο Kindle, αντί σε χαρτί, να βλάπτει την ικανότητά μας να θυμόμαστε την πλοκή μιας ιστορίας.

Τα κείμενα τρίτων που -για τεκμηρίωση ή προβληματισμό-  φιλοξενούνται εδώ, 
απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους, όχι κατ' ανάγκην και του ιστολογίου.